Çocuk ve Ergenlerde Öfke Kontrol Problemi

Öfke kontrol problemi, çocuk ve ergenlerde sıklıkla karşılaşılan sorunlardan biridir. Öfke kontrol problemi ve saldırgan davranışlar ağırlıklı olarak okul çağında ortaya çıkmaktadır. Okul, çocukların sosyalleşme ve aileden bağımsız birey olma çabasına girdikleri bir yerdir. Çocuklar bu dönemde sosyal hayatta karşılaşılan birçok problemle tanışırlar. Her bireyin problemle baş etme biçimi elbette birbirinden farklıdır. Kimi problemlerle daha rahat başa çıkarken, kimi önüne çıkan zorluklar karşısında öfke patlamaları yaşamaktadır.

Çocuğu saldırgan davranışlar sergileyen aileler, sorunun neden kaynaklandığını anlama konusunda çoğunlukla zorluk yaşarlar. Saldırgan davranışları ortaya çıkaran nedenlerin başında yanlış ebeveyn tutumları gelmektedir. Bu hatalı tutumlar arasında çocuğuna sınır ve kural koymama, her dediğini yapma, çocuğu ihmal ve istismar etme, aşırı korumacı davranarak baş etme becerilerini zayıflatma, sürekli baskı yapma ve engelleme gibi davranışlar yer almaktadır. Yanı sıra çocuğun çevresinde öfke kontrol problemi yaşayan bir yetişkinin varlığı, çocuk açısından olumsuz örnek oluşturmaktadır. Dolayısıyla çocuk, bu yetişkini model alarak şiddete yönelmektedir. Ayrıca dil gelişimi konusundaki problemler de saldırgan davranışları ortaya çıkartabilmektedir. Kendini ifade etme konusunda zorlanan çocuk, derdini anlatabilmek için şiddete başvurabilmektedir. Ayrıca saldırgan davranışları arttıran en önemli nedenlerden biri de şiddet içerikli oyunlar ve filmlerdir. Bu tür oyun ve filmler, şiddeti çocuğun gözünde normalleştirmekte ve cazip hale getirmektedir. Son olarak dürtü kontrol problemi olan çocuklarda da saldırgan davranışlar gözlemlenebilir.

Çocukları saldırgan davranışlar sergileyen aileler neler yapmalı?

Öfke kontrolü konusunda problem yaşayan ve saldırgan davranışlar sergileyen çocuklara yardım için ilk yapmanız gereken, davranışın nedenini tespit etmeye çalışmaktır. Çünkü nedene bağlı olarak çizeceğiniz yol, problemin çözümünde çok daha etkili olacaktır.

Problemlerle baş ederken saldırgan davranışlar sergilemenin doğru ve etkili bir yöntem olmadığı çocuğa anlatılmalıdır. Yanı sıra öfkesini kontrol edemediğinde ne gibi sonuçlarla karşılaşabileceği, bu durumun onu ve başkalarını nasıl etkileyeceği çocuğa anlatılmalıdır.

Nefes ve gevşeme egzersizleri öfke kontrolü için oldukça etkili yöntemlerdir. Çocuğunuzun ilgisini çekeceğini düşünüyorsanız bu tarz egzersizleri yapması için onu teşvik edebilirsiniz. Ayrıca sportif aktiviteler de çocukların sakinleşmeleri ve enerjilerini sağlıklı yolla atmaları konusunda etkilidir.

Doğru ebeveyn tutumu sergilemek de çözüm için çok önemlidir. Bunun başında çocuğa kural-sınır koymak gelmektedir. Kural ve sınır koyulmadan büyüyen çocuk her şeyi yapmaya hakkı olduğunu düşünür. Doğruyu- yanlışı öğrenmekte zorluk yaşar. Çocuğa koyulan kurallar; onun doğruyu – yanlışı öğrenmesi, kendi içsel denetimini sağlaması ve toplumsal yaşama adapte olması açısından oldukça önemlidir.

Saldırgan davranış ödüllendirilmemelidir. Çocuğun bağırarak veya saldırgan davranışlar sergileyerek istediği bir şeyi ailenin yapması, olumsuzu ödüllendirmektir. Bu tarz davranışlar olumsuz davranışı pekiştirecektir.

Dil-konuşma problemi olsun veya olmasın çocuğun kendini ifade etme becerisini geliştirmek de öfke kontrolü açısından etkili yöntemler arasındadır. Kendini etkili bir şekilde ifade edebilen çocuğun problemle baş etmek için saldırgan davranışlar yerine, iletişim kurmayı tercih etmesi daha muhtemeldir.

Öfkeye öfkeyle karşılık vermemek gerekmektedir. Yani öfke patlaması yaşayan bir çocuğa bağırmak onu daha da öfkelendirecektir. Bu tarz kriz anlarında çocukla konuşmak için onun sakinleşmesini beklemek daha doğrudur.
Davranış tablosu yapmak, özellikle küçük yaş gruplarında işe yarayan bir yöntemdir. Tabloyu birlikte tasarlamak, tüm sürecin sonuna ödül koymak çocuğun motivasyonunu arttırma açısından kullanılabilecek uygulamalardır. Olumlu davranışları ödüllendirmek, doğru davranışların pekişmesi için etkilidir. Ancak ödüller genelde sözel (aferin vb.) geri bildirimler şeklinde olmalıdır.
Şiddet içerikli oyun ve filmlerden uzak tutmak da dikkat edilmesi gereken noktalardan biridir.
Çocuğa öfkelenmenin de tıpkı mutlu olmak gibi normal olduğu, ancak öfkesini doğru yansıtması gerektiği anlatılmalıdır. Ayrıca çocuklara duygusal farkındalık kazandırmak da oldukça önemlidir. Bu sayede çocuk duygularını tanır ve onlarla baş etmeyi öğrenir.

Çocuklarda öfke kontrolü erken yaşlarda sağlanması gereken bir beceridir. Aksi halde kendisi ve çevresi için olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Eğer çocuğunuzda saldırgan davranışlar gözlemliyorsanız, burada verilen çözüm önerilerinin yanı sıra uzman desteği almanız, davranışın nedenlerini tespit etme ve çözüme ulaşma konusunda doğru adımlar atmanızı sağlayacaktır.