Okul Öncesi Çocuklarda Tırnak Yeme Davranışı

Okul öncesi dönemindeki çocukların öncelikle oral dönem dediğimiz ilk iki yıldan kalma bir alışkanlıkla her şeyi ağızlarına götürdüklerini ve bu davranışın bir süre sonra tırnak yemeyle yer değiştirdiğini görüyoruz. Özellikle kendisini baskı altında hissettiği, gergin olduğu, kaygı duyguları yaşadığı durumlarda bütün çocukların elleri hemen ağzına gider. Bütün anneler de genellikle ‘elini ağzından çek’ uyarısını yapmak zorunda kalırlar. Bu sıkıntıların ve kaygının arttığı durumlarda olay elin ağıza götürülmesinden, tırnakların ya da tırnak etlerinin yenmesi durumuna dönüşür. Burada da durum tamamen hissedilen kaygı ve baskı ile doğru orantılıdır.

Tırnak yeme davranışı genellikle 3 ya da 4 yaş civarı görülür. Daha küçük çocuklarda sıklıkla rastlanan bir durum değildir, aksine parmak emme olarak karşımıza çıkabilir. Tırnak yeme davranışının altında yatan sebep çevresel ya da psikolojik olabilir. Bu davranış kız çocuklarında erkek çocuklarına nazaran daha fazla gözlemlenebilir. Tırnak yiyen çocuklarda parmak emme, ağza farklı materyaller sokma, diş gıcırdatma gibi kaygı sorunu olduğunu gösteren bulgulara rastlanabilir.

Tırnak yeme davranışının ortaya çıkmasındaki başka bir sebep ise; çocuk kendine rol model edinir ve bu davranışı yapan kişiyi taklit edebilir. Rol model sadece ebeveynlerden değil kendi akranlarında da olabilir. Ayrıca bir başka altta yatan sebebi onu psikolojik olarak etkileyen olaylardan ortaya çıkmış bir davranış olabilir. Örneğin; anne-babanın geçimsizliği, anne-baba boşanmaları, annenin iş hayatına atılması, ilgi ve sevgi eksikliği, sevdiği bir kişinin hastalanması ya da kaybı, yeni bir kardeşin dünyaya gelmesi, kardeş kıskançlığı, arkadaş ortamındaki sıkıntılar, çocuğun kendini ifade edememesi gibi stres yaratan faktörler tırnak yeme davranışını tetikliyor.

Tırnak yiyen çocuğun bu davranışının ardında güvensizlik duygusunun yattığı düşünülmelidir. Aşırı baskı görerek büyüyen çocuklarda ve özgüven sorunu yaşayan çocuklarda sıklıkla görülür. Aynı şekilde sürekli eleştirilen, ilgisiz ve sevgisiz bırakılan bir ortamda büyüyen çocuk yaşadığı gerginliği tırnak yiyerek ortaya koyar.

Ne Yapılmalıdır?

Tırnak yeme konusunda yapılabilecek en doğru şey – özellikle küçük yaşlarda(3-4 yaş)- bu davranışı görmezden gelmektir. Diğer bütün sorunlarda olduğu gibi davranışa yol açan nedenler saptanmalı ve çözüm buna göre oluşturulmalıdır. Çocuğun eksikliğinin ne olduğu bilinip, hissettiği duygu boşluğu doldurulursa sorun çok büyümeden çözümlenebilir.

Eğer çocuk ebeveynlerin tırnak yeme davranışına dikkatlerini verdiklerini anlarsa bu davranışı sürdürmek isteyecektir ve daha fazla yapacaktır. Ebeveynler çocuğa dikkatlerini verdikçe çocuğun dikkatini bu davranışa sevk etmiş olacaklardır. Çocuklarda bir davranışı sonlandırmak için baskı uygulamak asla davranışı bitirmeye yönelik olmayıp, tam tersine sanki o davranışı yapmaları için “rica ediyormuşuz” gibi algılanır. 0-6 yaş grubu; özellikle bu tutum karşısında sergilenen davranışı tetikleyici unsur olarak algılar.

Davranış sergilendiği anda çocuğun dikkati dağıtılmalı ve eline başka şeyler verilmelidir. Elbette davranışı sonlandırmak ilk hedef değildir. Davranışı azaltmak ta bir ilerlemedir. Ancak tırnak yemenin sebebini tam olarak bulamadığımız zaman çözümün de aynı nispette etkisi düşük olacaktır. Örneğin; tırnak yeme esnasında eline başka cisimler verilmesini, bu davranışı “yapma, elini ağzından çek” gibi ifadelerle uyarılmamasını öneriyoruz, çünkü bu söylemler davranışı tetikleyip teşvik ediyor.

Davranışı azaltmanın bir diğer yolu da spora teşviktir ve aktiviteleri artırmaktır. Bu yolla çocuk, sporun sağladığı rahatlama hissiyle stresten uzak kalacak ve davranışı daha az sergileyecektir.

Tırnak yemenin olumlu taraflarına bakacak olursak, eğer bu davranışın sebebi stres ve kaygı ise, bu durumda çocuğun stres ile başa çıkmada böyle bir davranış geliştirdiği düşünülebilir, Çocuk stres ile mücadele ediyordu, pes etmemiştir. Strese giren çocuk bu durumu içerler ise daha kötü sonuçlara yol açabilir. Çünkü stres atılmadığında vücudun her bölgesine, özellikle de beyne zarar vermekte, beynin küçülmesini tetiklemektedir. İnsan vücudundaki stres mekanizması kısa süreler için ayarlanmıştır. Yani aç kalınca yiyecek bulana kadar stres yaşar, yiyecek bulunca stres gider. .Ancak günümüzdeki şartlarda stres uzun süreli olunca; vücutta kan şekeri yükselir, kortizol ve adrenalin gibi hormonlar artar, bağışıklık sistemi zayıflar ve vücut mikroplara karşı dirençsiz olur.

Çocuklar tırnak yeme davranışını bazı şeylere odaklanırken yapıyorlar. Yani çocuk dikkatini toplaması gerektiğinde dikkati dağılmasın diye odaklanmaya çalışırken; tırnak yer ve başka bir şeyle meşgul olmaz. Beyin kendine uğraş ararken, çocuk tırnak yemeyle bunu durdurup dikkatini toplamıştır. Bu açıdan bakıldığında da; tırnak yeme aslında bir nevi dikkatsizlik ile başa çıkma yoludur. Bunu yapan çocukların eleştirilmesi olumlu yönde olabilir;  çünkü o vücudunu kontrol edebilen bir çocuktur.

Sonuç olarak diyebiliriz ki; tırnak yemek birçok nedenden dolayı meydana gelebilir. Bu nedenler olumsuz olduğu gibi olumlu nedenler de olabilir (dikkati sağlama, stresle başa çıkma vs.). Çocuğumuz tırnak yiyorsa ilk olarak problemi doğru tespit etmek gerekmektedir. Yani bu davranışın bir problem olup olmadığını belirlemektir. Eğer problem ise kaynağına göre çözüm yolu geliştirilmeli, çözümü uygularken tutarlı olmalı ve pes edilmemelidir. Çocuğun özgüvenini geliştirmesinde yardımcı olmalı ve çocuk ilgisiz bırakılmamalıdır.

Kitap Önerisi

• Teo’nun Tırnak Yeme Kitabı –  Ceylannur Akgün-Yağmur Artukmaç