Sosyal Fobi Nedir? Sosyal Fobinin Belirtileri ve Başa Çıkma Yöntemleri

Sosyal fobi, kişinin sosyal ortamlarda kaygı yaşaması, diğer insanların onu eleştireceği ve yargılayacağı korkusuyla hareket etmesi, iletişim kurmaktan kaçınması gibi problemler yaratan yaygın bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığa sahip kişiler yalnızken kendilerini çok daha rahat hissederler, bu yüzden sosyal ortamlarda durmaktan kaçınırlar. Sadece yakın oldukları ya da uzun zamandır tanıdıkları kişilerle vakit geçirmeye eğilimlidirler. Yeni insanlarla tanışmaktan, bir sohbet sırasında kendilerinden bahsetmekten, uzun konuşmalar yapmaktan imtina ederler. Diğer insanlarla birlikte iken yoğun kaygı yaşarlar ve bu da kendilerini ortaya koymalarını zorlaştırır. Terleme, yüzde kızarma, ellerde titreme, nefeste daralma, kalp atışında hızlanma gibi fiziksel belirtiler gösterebilirler.

            Sosyal kaygıları yüksek olan kişilerin en çok yaşadığı ve bir o kadar da yaşamaktan korktuğu duygu utanç duygusudur. Utanç duygusunu yaşamamak için çeşitli kaçınma yöntemleri geliştirirler. Kısa cümleler kurma, odağı karşı tarafa çevirmek için çok soru sorma, eliyle bir nesneyle oynama, göz teması kurmama gibi davranışlar kaçınma davranışlarıdır. Bu davranışlar kısa vadede kişide rahatlama sağlasa da uzun vadede sorunun büyümesine neden olur.

            Sosyal fobi; yetersizlik hissi, özgüven eksikliği, çekingenlik, kusurlu olduğunu düşünme, kendini beğenilmeye ya da sevilmeye değer bulmama, performans kaygısı gibi psikolojik belirtilerde kendini gösterir. Bu belirtilerin, çocukluk dönemi ebeveyn davranışlarından gelen birçok sebebi vardır. Kıyaslayıcı, koşullu sevgi veren, eleştirel bir ebeveyne sahip olmak sosyal fobi geliştirilmesindeki en önemli etkenlerdendir. Bazı durumlarda aşırı korumacı ebeveynler de çocukta sosyal fobi gelişmesini neden olabilmektedir.

            Sosyal kaygının en çok ortaya çıktığı durumlar şunlardır:

• Topluluk önünde konuşma yapmak

• Yetkili biri ile konuşmak

• Yeni biriyle tanışmak

• Başkaları izlerken bir çalışma yapmak

• İlgi odağı olmak

• Bir hizmeti ya da malı beğenmeyerek ücretini iade etmek

• Başkaları dinliyorken telefonla konuşmak

• Toplum içinde yemek yemek

• Birine karşı zıt görüşler ifade etmek

• Partiye veya bir eğlenceye gitmek

            Sosyal fobinin tedavisinde psikofarmakolojik müdahale veya psikoterapi oldukça etkilidir. Psikoterapide en etkili yöntem Bilişsel Davranışçı Terapi’dir. Bilişsel Davranışçı Terapi ile kişi; özellikle kaygı yaşadığı durumların üzerine giderek, kaçınma davranışlarını anlayıp bunları değiştirerek, düşüncelerini sorgulayarak, sistemli bir çabayla kaygısını çok büyük oranda azaltabilir. Birçok psikolojik rahatsızlığa göre çözümü daha açık ve net pratikler içerir. Kişinin kariyerini, yaşam doyumunu, potansiyelini ortaya çıkarmasını büyük oranda etkileyebilecek bu psikolojik probleme sahip bireylerin, tedavi için istekli olması ve değişime çaba sarf etmesi ile bu problemin üstesinden gelmesi oldukça mümkündür.

Uzm. Psikolog Ayhan ASAR